گفتاردرمانی اتیسم یکی از راهکارهای اصلی در توانبخشی کودکان مبتلا به این اختلال است که با هدف بهبود وضعیت گفتاری و ارتباطی در این افراد ارائه می شود.
اتیسم نوعی اختلال پیچیده رشدی مغز است که بر عملکرد طبیعی مغز تاثیر منفی گذاشته و سبب بروز اختلال در ارتباطات و مهارت های تعامل اجتماعی فرد مبتلا می شود.
این بیماری سبب ایجاد اختلال در ارتباطات کلامی و غیر کلامی و تعاملات اجتماعی همچون قرار گیری در جمع دوستان ، بازی کردن و … می شود.
مشکلات گفتاری و ناتوانی در درک معنای جملات یکی از مشکلات این کودکان است که با راهکارهای گفتاردرمانی قابل بهبود است.
الگوهای گفتاری نادرست در این کودکان موجب افزایش فاصله آن ها از گروه همسالان می شود و مشکلاتی همچون اختلالات یادگیری ، انزوا و گوشه گیری با این الگوهای غلط تشدید می شوند.
گفتاردرمانی نقش بسیار مهمی در ارزیابی ، تشخیص ، درمان و تقویت رشد مهارت ارتباط اجتماعی و افزایش کیفیت زندگی کودکان مبتلا به این اختلال دارد.
گفتاردرمانگر با بررسی و ارزیابی دقیق شرایط کودک و میزان توانمندی و یا ناتوانی های موجود از موثرترین راهکارها برای کمک به بهبود وضعیت گفتاری در این کودکان بهره می برد.
از آن جایی که اختلالات ارتباطی سبب جدایی افراد از محیط تحصیلی و اجتماعی می شود گفتاردرمانی اتیسم نقش موثری در بهبود وضعیت این کودکان دارد.
توانبخشی کودکان اتیسم از جمله گفتاردرمانی بهتر است هرچه سریع تر آغاز شود تا نتایج درمانی بهتری حاصل شود.
استفاده ی موثر از زبان در جهت برقراری ارتباط اجتماعی یکی از مهم ترین اهداف گفتاردرمانی در کودکان مبتلا به اتیسم است.
مبتلایان به این اختلال در برقراری ارتباط ارتباطی با اطرافیان خود دچار مشکل بوده و به همین دلیل توانایی برقراری ارتباط با همسالان خود را ندارند.
گفتار درمانی به کودکان مبتلا به این اختلال در بهبود توانایی حرف زدن و برقراری ارتباط کمک زیادی می کند.
پیشرفت مهارت های کلامی و افزایش کیفیت زندگی افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم از مزایای گفتاردرمانی خوب است.
اهداف گفتاردرمانی در کودکان مبتلا به اتیسم
- بهبود درک ارتباط کلامی و غیر کلامی
- کمک به بهبود روابط اجتماعی
- کمک به بهبود روابط با همسالان
- تقویت مهارت های ارتباطی
- بهبود عملکرد اجتماعی
علائم و عوارض گفتاری اوتیسم
- ناتوانی در جمله سازی بطور صحیح
- تاخیر و اختلال در گوش دادن و صحبت کردن
- ناتوانی در خواندن و نوشتن و هجی کردن
- ناتوانی در درک کلام اطرافیان
- ناتوانی در برقراری ارتباط کلامی
- ناتوانی در سازماندهی افکار
- ناتوانی در درک مفاهیم ریاضی و انجام اعمال ریاضی
- ناتوانی در استدلال و نتیجه گیری
با در نظر گرفتن سطح عملکردی فرد مبتلا به اتیسم، درمانگر ممکن است روی یک یا همه مهارت‌های زیر تمرکز کند:
1- گفتار تکراری و غیر منعطف
کودکان دارای اختلالات طیف اتیسم ممکن است که در مکالمات خود از المان‌ها و ساختارهایی استفاده کنند که کاربرد درستی نداشته باشد. در واقع در تناسب بین موقعیت و حرف‌ای زده شده وجود ندارد. به عنوان مثال: کودک ممکن است چندین بار رنگ‌هایی را که می‌شناسد در یک مکالمه‌ای که ربطی به رنگ‌ها ندارد، لیست کند. این افراد همچنین ممکن است اکولالیا داشته باشند، به این معنی که کلمات یا عباراتی را که می‌شنوند تکرار می‌کنند. از جمله جملاتی که در فیلم‌ها یا تلویزیون می‌شنوند.
کودکان بزرگتر، نوجوانان و بزرگسالان ممکن است هنگام شروع مکالمه از عبارات ثابت استفاده کنند. برای مثال: ممکن است همیشه هنگام شروع مکالمه بگویند: «اسم من علی است»، حتی اگر قبلاً شخصی را که با او صحبت می‌کنند، بشناسند. گفتاردرمانی سعی می‌کند گفتار تکراری و غیر منعطف این کودکان را برطرف نمایید.
2- بهبود زبان بدن
چگونه می‌توانید بفهمید که شخص دیگری شوخی می‌کند یا حرف‌هایش جدی است؟ چه زمانی برای پیوستن به یک مکالمه مناسب است و چه زمانی مکالمه خصوصی است؟ زبان بدن به درک بهتر مکالمات و ارتباطات کمک خواهد کرد. یکی از مهم‌ترین اهداف گفتاردرمانی کودکان با اتیسم کمک به درک بهتر زبان بدن است تا افراد بتوانند راحت‌تر علایم و نشانه‌های زبانی غیر آشکار را درک نمایند.
3- کاهش مونوتون بودن صدا
گفتاردرمانی اتیسم به دنبال این است که صدای مونوتون را حذف کند تا کودکان به شیوه‌ای موثر بتوانند با صداها را تولید نمایند. صدای مونوتون حالتی است که فرد در هنگام صحبت کردن صدایی یکنواخت دارد و نمی‌تواند تون صدای خود را تغییر دهد. در واقع صدا هیجان ندارد و شدت آن ثابت است. همچنین در این حالت احساساتی مانند خوشحالی، ناراحتی و عصبانیت ممکن است به خوبی بروز پیدا نکنند. در نتیجه درک محتوا و منظور فرد سخت خواهد بود. رفع مونوتون بودن صدا کمک خواهد کرد که فرد بتواند راحت‌تر منظور خود را بیان کند.
4- آموزش گرامر
گرامی جزو جنبه‌های بسیار مهم گفتار است که لازم است به آن توجه کافی نشان داده شود. برخی از کودکان مبتلا به اتیسم در استفاده از دستور زبان صحیح با مشکل مواجه شوند. این اختلال حتی زمانی که قبلاً در خانه یا مدرسه مدل سازی شده‌اند بروز پیدا می‌کنند. این کودکان ممکن است خود را به عنوان سوم شخص مورد خطاب قرار دهند (“علی آبمیوه می خواهد”) یا از زمان‌های نادرست استفاده کنند و غیره. گفتاردرمانگران اغلب با کودکان با اتیسم کار می‌کنند تا به آن‌ها کمک کنند اشتباهات دستور زبان را اصلاح کنند.
5- آموزش مفاهیم
توانایی یک فرد در بیان مفاهیم انتزاعی نشان دهنده توانایی آن‌ها در درک این مفاهیم نمی‌باشد. برای نمونه ممکن است یک کودک بتواند تا 10 بشمارد اما درک درستی از این عدد نداشته باشد. این ویژگی در کودکان دیده می‌شود و به مرور زمان با توسعه توانایی‌های فرد، مفاهیم هم معنا پیدا می‌کنند. افراد با اتیسم اغلب، اوقات سختی را با ایده هایی مانند کم، عدالت و آزادی می‌گذرانند. گفتاردرمانگران ممکن است بر روی آموزش مفاهیم و افزایش درک افراد از این مفاهیم کار کنند.
6- آموزش نوشتن به کودکان اتیسم
گفتاردرمانی در اتیسم همواره یکی از اهداف خود را روی آموزش مهارت‌ها مختلف قرار داده است. آموزش نوشتن از دو جهت به بهبود گفتار افراد کمک خواهد کرد. در مرحله اول کمک خواهد کرد که فرد مفاهیم جدیدی را یاد بگیرد. برای مثال: هنگامی که فرد مفهوم خط را یاد می گیرد با کشیدن آن هم آشنا می‌شود. در ثانی نوشتن در برخی از موارد می‌تواند جایگزین مناسبی برای صحبت کردن باشد. به صورتی که برخی از افراد توانایی صحبت کردن ندارند، از رو‌ش‌های جایگزین مانند نوشتن استفاده خواهند کرد. بنابراین آموزش نوشتن به کودکان اتیسم در کسب مهارت‌های جدید کمک شایانی خواهد کرد.
7- بهبود مهارت‌های ارتباطات اجتماعی
هدف نهایی و غایی گفتاردرمانی بهبود مهارت‌های ارتباطی افراد است. در این راستا مهارت‌های اجتماعی نقش بسزایی دارند و می‌توانند ارتباطات فرد را متحول نمایند. این که فرد بتواند با افراد مختلف گفتگو داشته باشد نیازمند اعتماد به نفس، توانایی کنترل خشم، توجه و تمرکز و مهارت‌های ریز دیگری است که گفتاردرمانی تلاش می‌کند آن‌ها را در این کودکان پرورش دهد.
